پرسش: چرا خداوند در قرآن براي خودش گاهي از ضمير””أنا””و گاهي “”نحن””استفاده كرده است؟
“پاسخ : تعبير “”نحن”” در مورد خداوند ممكن است براي بيان عظمت و قدرت باشد؛ زيرا بزرگان هنگامي كه از خود سخن ميگويند، نه فقط از خود كه از مأمورانشان نيز خبر ميدهند، و اين كنايه از قدرت، و عظمت و وجود فرمانبرداراني در برابر اوامر او است.[1] بنابراين در ضمير متكلم مع الغير (نحن و نا) نظر به واسطه و اسباب است مانند جبرئيل كه وحي خدا را ميرساند، ملك الموت كه جان انسانها را ميگيرد، فرشتگان مأمور رزق و ساير مدبر الامر كه در طول فاعليت خدا قرار دارند. لذا در جائي كه سخن از افعال خداوند مانند رزاقيّت، خالقيت، اماته، احيا و فرستادن وحي است، معمولا”” از ضمير متكلم مع الغير استفاده شده است، مانند “”نحن نزلنا الذكر””[2] “”انا اوحينا اليك كما اوحينا الي نوح””[3] “”نحن نقص عليك احسن القصص بما اوحينا اليك “”[4] “”نحن نرزقكم “”[5] “”نحن نرزقهم””[6] “”و ان من شيء الا عندنا خزائنه و ما ننزّله الا بقدر معلوم و ارسلنا الرياح لواقح فانزلنا من السماء ماء فَاَسقيناكموه و اِنّا لنحن نحي و نميت””[7] “”و لقد خلقنا الانسان””[8] “”و الجّان خلقناه””[9] “”نخلقكم من ماء مهين””[10] “”انا اعطيناك الكوثر””[11] و … .
امّا جايي كه سخن از عبادت بندگان و پرستش خداوند است، ضمير متكلم وحده آمده است مانند: “”اياي فاعبدون””[12] “”لا اله الا أنا فاعبدون””[13] “”أنا ربكم فاعبدون””[14] “”اننّي انا الله لااله¬ الا أنا فاعبدني””[15] “”و ان اعبدوني هذا صراط مستقيم””[16] “”يعبدونني””[17] و … .
و نكته مهم و دقيقي است آنجا كه سخن از عبادت است خداوند فقط از خودش سخن ميگويد تا بندگان عبادت را خالص براي او بجا آورند اما آنجائي كه ديگر سخن از عبادت نيست بلكه از خالقيت و رازقيت و اماته و احيا است، ضمير به صورت جمع آورده شده كه نشانگر بيان سلسله علل مختلف اداره جهان است كه همگي مأموران الهي و به فرمان او عمل ميكنند. علاوه بر آن آوردن جمع، نشانه بزرگي و عظمت شخص است؛ شايد آوردن جمع بدان جهت بوده كه مردم پي به عظمت خدا ببرند. [18]”
پاورقي
“[1] تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و همكاران، ج 27 ، ص 377، دار الكتب الاسلاميه.
[2] حجر، 9.
[3] نساء، 163.
[4] يوسف، 3.
[5] انعام، 151.
[6] اسراء، 31.
[7] حجر،21 – 23.
[8] همان، 28.
[9] همان، 27.
[10] مرسلات، 20.
[11] كوثر، 1.
[12] عنكبوت، 56.
[13] انبياء، 25.
[14] همان، 92.
[15] طه، 14.
[16] يس، 61.
[17] نور، 55.
[18] قرآن كريم، سوره بقره / 186، حجر / 49، صافات / 11، مريم / 67، واقعه / 57، انعام / 151، طه / 132.”
دیدگاهتان را بنویسید